قیمت‌گذاری دستوری موجب تشدید وضعیت کمبود نقدینگی و به تبع آن بی‌‌ثباتی سودآوری این صنعت شده است. ‌با وجود این، با رفع موانع ارزی و حذف سایه دستوری از سر برخی محصولات، وضعیت سودآوری قطعه‏‏‌سازان تا حدی بهبود یافته است. بر این اساس طی سال ۱۴۰۱ متوسط سه حاشیه سود این صنعت در قیاس با میانگین ۱۲ساله با رشد ۵درصدی همراه بود. با این حال، حاشیه سود فصلی قطعه‏‏‌سازان همچون دوره‏‏‌های گذشته ثبات داشته و همچون سال‌های قبل میانگین ۹درصد به ثبت رسیده است. مجموع مقدار تولید و فروش این صنعت طی هشت‌ماه امسال به‏‏‌ترتیب ۸ و ۱۵درصد در مقایسه با مدت مشابه افزایش یافته است. همچنین علاوه بر رشد فروش مجموع درآمد قطعه‏‏‌سازان طی هشت‌ماه نخست سال‌جاری با ۵۲درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال قبل همراه بوده است.

در آبان‌ماه وضعیت صورت‌های مالی قطعه‌‌‌سازان مناسب نبوده و میزان تولید و فروش آنها در مقیاس نقطه به نقطه به‌‌‌ترتیب افت ۱۴ و ۹درصدی را تجربه کرده است. این وضعیت در درآمد فروش این صنعت نیز نمایان است و طی این ماه با ثبت فروش ۴هزار و ۵۰۰میلیارد تومان رشد ۲۲درصدی نسبت به آبان سال قبل رقم خورده است که در مقایسه با متوسط رشد ۵۲درصدی سال‌جاری کاهش شتاب ۳۰واحد درصدی را تجربه کرده‌اند. با توجه به متوسط رشد ۷درصدی نرخ فروش محصول اصلی قطعه‌‌‌سازان طی آبان نسبت به هشت‌ماه سال‌جاری، می‌‌‌توان گفت عامل اصلی کاهش شتاب درآمد آنها به افت تقاضای قطعات خودرو و به تبع آن کاهش مقدار تولید و فروش بازمی‌گردد.

۵۰۰ شرکت قطعه‌ساز داخلی
نقش و جایگاه صنعت خودرو در اقتصاد کشورهای مختلف موجب شده است تا برخی از کشورها به این صنعت روی آورند و با سرمایه‌گذاری جدی در این بخش، به جایگاهی دست یابند که به‌عنوان خودروساز جهانی نقش مهمی در تولید، اشتغال و ثروت داشته باشند. در حال حاضر بیش از ۵۰۰شرکت تولید قطعات خودرو در زنجیره تولید قطعه صنعت خودروی کشور فعالیت می‌کنند که در میان این شرکت‌ها، چند شرکت قطعه‌‌‌ساز به‌عنوان غول‌‌‌های این صنعت، بخش قابل‌توجهی از قطعات موردنیاز خودروسازان را تولید می‌کنند. شرکت صنایع تولیدی کروز به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده قطعات خودرو در کشور و با برخورداری از سه کارخانه بزرگ تولید قطعات، به یکی از تامین‌کنندگان اصلی و بزرگ قطعات در صنعت خودروی ایران تبدیل شده است. پس از آن شرکت سازه‌گستر سایپا دومین تولیدکننده بزرگ قطعات خودرو در کشور شناخته می‌شود.

ارزندگی قیمتی در «خکار» و «خپویش»
صنعت تولیدکننده قطعات خودرو در بورس شامل ۲۵شرکت فعال است که در مجموع بیش از ۶۸هزار و ۸۰۰میلیارد تومان از ارزش بازار سهام را تشکیل می‌دهند. بیشترین ارزش بازار این صنعت به شرکت «خاهن» تعلق دارد که در حال حاضر با ارزش بازار بیش از ۱۱هزار میلیارد تومان در بازار سهام مورد معامله قرار می‌گیرد. نسبت قیمت به سود هر سهم این صنعت در محدوده ۱۳.۲واحد قرار دارد که با توجه به متوسط نسبت قیمت به سود کلیت بازار که در محدوده ۸واحد قرار دارد، می‌‌‌توان اذعان کرد شرکت‌های قطعه‌ساز بازار سهام جزو شرکت‌های رشدی محسوب می‌‌‌شوند. کمترین میزان قیمت به سود هر سهم در حال حاضر به دو شرکت «خکار» و «خپویش» تعلق دارد که در محدوده ۶واحد قرار دارند و این به‌‌‌معنای ارزندگی جایگاه قیمت این دو شرکت نسبت به هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود است.

توقف رشد تولید و فروش در آبان
از آنجا که واحد محصولات تولیدی صنعت قطعات خودرو یکسان نیست، به جهت یکسان‌سازی و بررسی روند تولیدات تمامی واحد محصولات، از جمله کیلوگرم، دستگاه، دست و... به‌ هزار واحد تبدیل شده است. بر این اساس روند تولیدات این صنعت نشان می‌دهد که طی ۱۲سال گذشته هر سال تولیدات این صنعت ۸درصد افزایش یافته است. اوج رشد تولید قطعه‌‌‌سازان طی سال ۹۳ به ثبت رسید که تجمیع تولیدات آنها با افزایش ۳۶درصدی همراه بود. روند تولیدات این صنعت تغییرات زیادی را تجربه کرده، به‌طوری که در برخی سال‌ها رشد و در برخی نیز با کاهش نسبت به سال ماقبل همراه بوده است. طی سال ۱۴۰۱ مجموع تولیدات نسبت به سال ۱۴۰۰ با رشد ۱۶درصدی همراه بود که نسبت به متوسط ۱۲ساله رشد ۸درصدی را تجربه کرد. طی سال‌جاری شتاب رشد تولید قطعه‌سازان ادامه داشته و مجموع تولیدات هشت‌ماه این صنعت در قیاس با مدت مشابه سال قبل افزایش ۸درصدی را به ثبت رسانده است.

با توجه به قابلیت دپوپذیری قطعات تولیدی خودرو، بنابر تامین قطعات و سیاست‌‌‌های شرکت، در برخی ماه‌‌‌ها تولیدات شرکت‌های قطعه‌‌‌ساز با افزایش همراه می‌شود و در برخی ماه‌‌‌ها از دپوی انبار اقدام به فروش محصولات می‌کنند. روند مقدار فروش قطعه‌‌‌سازان نشان می‌دهد که از سال ۹۰ هر سال به‌طور متوسط ۱۱ درصد به مقدار فروش آنها افزوده شده است. طی سال ۱۴۰۱ همگام با رشد تولید، افزایش مقدار فروش نیز رقم خورد و مجموع مقدار فروش ۱۷درصد افزایش یافت. در سال‌جاری رشد مقدار فروش قطعه‌‌‌سازان تداوم داشته است و آنها رشد ۱۵درصدی را در قیاس با مدت مشابه تجربه کرده‌‌اند. در آبان‌ ماه مجموع مقدار تولید و فروش قطعه‌سازان به‌‌‌ترتیب با کاهش ۱۴ و ۹درصدی در قیاس با آبان سال گذشته همراه بوده است.

بیشترین میزان رشد مقدار فروش از ابتدای سال به شرکت «خپویش» تعلق دارد که طی هشت‌ماه امسال با ثبت رشد فروش ۳۱درصدی توانسته است سردمدار جهش مقدار فروش نسبت به هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود شود. در بحث تولید طی هشت‌ماه امسال شرکت «خزر» با رشد تولید ۲۶درصدی نسبت به مدت مشابه، بیشترین میزان رشد تولید را به خود اختصاص داد.

«خلنت» سردمدار افزایش نرخ فروش
نرخ‌‌‌گذاری در صنعت قطعات خودرو عمدتا به‌طور دستوری صورت می‌گیرد که این امر همواره به ایجاد ریسک‌‌‌هایی همچون کمبود نقدینگی و کاهش سودآوری قطعه‌‌‌سازان منجر شده است. با توجه به تنوع بالای محصولات تولیدی این صنعت و به تبع آن مجوزهای گوناگون افزایش نرخ آنها، میزان نرخ فروش محصول اصلی هر شرکت که بیشترین سهم از فروش آن را تشکیل داده، در نظر گرفته شده است. بر این اساس طی هشت‌ماه امسال متوسط رشد نرخ فروش محصول اصلی قطعه‌‌‌سازان نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۵درصد به ثبت رسیده است. بیشترین جهش نرخ فروش به شرکت «خلنت» تعلق دارد که طی هشت‌ماه امسال توانسته است محصول اصلی خود یعنی لنت ترمز را ۸۸درصد بالاتر از متوسط مدت مشابه به فروش رساند.

طی آبان‌ماه امسال رشد نرخ فروش محصول اصلی قطعه‌‌‌سازان در قیاس با هشت‌ماه سال‌جاری با رشد ۷درصدی همراه بوده است. بیشترین میزان رشد نرخ فروش در آبان به شرکت «خکار» تعلق دارد که محصول اصلی خود یعنی مجموعه دریچه هوا را طی آبان‌ماه با رشد ۲۱درصدی در قیاس با هشت‌ماه به فروش رسانده است. در این مقیاس کمترین میزان رشد نرخ فروش به شرکت «خپویش» تعلق دارد که محصول اصلی خود یعنی سنسورهای موتور را با کاهش ۲۸درصدی نسبت به میانگین سال‌جاری به فروش رسانده است.

کاهش ۱۲درصدی شتاب درآمدی آبان
وضعیت فروش قطعه‌‌‌سازان نشان می‌دهد که در ۱۲سال اخیر به‌طور متوسط هر سال ۳۸درصد رشد درآمد را تجربه کرده‌‌‌اند. اوج رشد درآمدی این صنعت طی سال ۹۹ به وقوع پیوسته که مجموع فروش آنها رشد ۱۲۴درصدی را نسبت به سال ماقبل تجربه کرده است. طی ۱۲ماه ۱۴۰۱، مجموع درآمد ثبت‌شده قطعه‌‌‌سازان ۴۴هزار و ۷۰۰میلیارد تومان بوده که در قیاس با ۱۴۰۰ رشد بیش از ۸۰درصدی را تجربه کرده‌‌‌اند. رشد درآمد این صنعت طی سال اخیر در قیاس با متوسط ۱۲ساله افزایش بیش از ۴۰واحد درصدی را به ثبت رسانده است. در سال‌جاری رشد درآمد دوره‌‌‌های گذشته قطعه‌‌‌سازان تداوم داشته و مجموع فروش آنها ۳۱هزار و ۵۰۰میلیارد تومان به ثبت رسیده که نسبت به مدت مشابه قبل افزایش ۵۲درصدی را به ثبت رسانده است.

در این مقیاس بیشترین میزان رشد درآمد به شرکت «خنصیر» تعلق دارد که در مدت هشت‌ماه امسال با ثبت فروش ۴هزار و ۵۷۰میلیارد تومانی و رشد ۱۳۹درصدی رکورددار بیشترین جهش درآمد در سال‌جاری بوده است. عامل اصلی رشد درآمد این شرکت به افزایش ۸۱درصدی نرخ فروش هشت‌ماهه نسبت به مدت مشابه محصول اصلی آن یعنی میل‌لنگ پراید ۱۳۰۰ بازمی‌گردد. در مقیاس نقطه به نقطه طی هشتمین ماه از سال‌جاری مجموع فروش قطعه‌‌‌سازان ۴هزار و ۵۰۰میلیارد تومان بوده که نسبت به آبان سال قبل افزایش ۲۲درصدی را تجربه کرده است. عامل اصلی افت ۱۲واحد درصدی شتاب درآمد آبان‌ماه نسبت به میانگین سال‌جاری به افت مقداری تولید و فروش طی این ماه بازمی‌گردد. طی آبان‌ماه دو شرکت «خموتور» و «خزر» با ثبت رشد ۱۱۱درصدی در قیاس با آبان سال قبل نسبت به هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود عملکرد بهتری به لحاظ رشد درآمد فروش داشته‌‌‌اند.

فقدان ‌ثبات سودآوری در قطعه‌سازان
بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد متوسط سه‌حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص قطعه‌‌‌سازان طی ۱۲سال اخیر به‌ترتیب ۱۰، ۵ و ۳درصد به ثبت رسیده است. روند سودآوری قطعه‌‌‌سازان طی سال‌های اخیر نشان می‌دهد که همواره روند بی‌‌‌ثباتی در حاشیه سودهای این صنعت برقرار بوده است. در برخی سال‌ها متوسط سه حاشیه سود قطعه‌‌‌سازان با کاهش و در برخی دیگر نیز با رشد نسبت به سال ماقبل خود همراه بوده است. طی ۱۲ماه ۱۴۰۱ متوسط سه حاشیه سود قطعه‌‌‌سازان ۱۱درصد به ثبت رسیده که در قیاس با متوسط ۱۲ساله این صنعت با رشد ۵درصدی همراه بوده است.

عامل اصلی در بهبود وضعیت سودآوری قطعه‌‌‌سازان به بحث رفع موانع ارزی این صنعت به جهت تامین مواداولیه بازمی‌گردد؛ هرچند با توجه به وجود قیمت دستوری نمی‌توان به تداوم این وضعیت خوش‌بین بود. بررسی گزارش‌های فصلی نشان می‌دهد که متوسط سه حاشیه سود قطعه‌‌‌سازان از بهار ۹۹ به میزان ۹درصد به ثبت رسیده است. روند حاشیه سود فصلی این صنعت با ثبات نسبی همراه بوده و طی تابستان امسال میانگین سه حاشیه سود این صنعت همچون متوسط ۱۳فصل به میزان ۹درصد به ثبت رسیده است. در بازه سالانه شرکت «خبنیان» با ثبت متوسط سه حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص ۵۹درصد طی سال ۱۴۰۱، توانسته است بیشترین میزان حاشیه سود را در میان تمام شرکت‌های قطعه‌‌‌ساز بازار سهام از آن خود کند. در بازه فصلی «خبنیان» با ثبت متوسط حاشیه سود ۴۶درصد طی تابستان بهترین عملکرد را به لحاظ سودآوری در این فصل از آن خود کرد.
منبع: دنیای اقتصاد