«علیرضا پیمان‌پاک» قائم مقام وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سابق سازمان توسعه تجارت که ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور را در سفر به سه کشور کنیا، اوگاندا و زیمبابوه همراهی می کرد، گفت‌وگویی در مورد این سفر با روزنامه ایران اقتصادی انجام داده است که متن کامل آن را در ادامه مشاهده می‌کنید:

سفر رئیس‌جمهور کشورمان به سه کشور کنیا، اوگاندا و زیمبابوه چه دستاوردهایی برای بخش خصوصی داشت و آیا فعالان اقتصادی می‌توانند فعالیت خود را در کشورهای یاد شده افزایش دهند؟

پیمان‌پاک: مسأله مهم و اساسی این است که دولت سیزدهم از ابتدای فعالیت خود توجه ویژه‌ای به بازار اقتصادی کشورهای مستقل داشت؛ ظرفیت‌هایی که پیش از این و در دولت‌های قبل با کشورهایی مانند آفریقا، همسایگان، حوزه جنوب‌شرق آسیا، اوراسیا، شبه قاره هند و... از نظر همکاری‌های تجاری، اقتصادی و فعالیت‌های مشترک مغفول مانده بود. دولت گذشته بخش عمده توان خود را بر مذاکرات گذاشته بود، اما دولت رئیسی در کنار مذاکرات، به دنبال توسعه روابط با کشورهای مستقل با هدف افزایش تجارت و تسهیل فعالیت بخش خصوصی است. سفر رئیس‌جمهور کشورمان به قاره آفریقا بعد از ۱۱ سال دستاوردهای خوبی برای کشور بخصوص بخش خصوصی داشت.

قاره آفریقا ظرفیت بسیار بالای دارد چراکه کشورهای این قاره اقتصاد رو به رشدی دارند. قاره آفریقا به دنبال افزایش واردات مواد اولیه چون پتروشیمی است. کشورهای این قاره، توسعه ساخت‌وساز را پیگیری می‌کنند، لذا برای رشد ساختمان‌سازی نیاز به خدمات فنی و مهندسی و مصالح ساختمانی دارند که در این حوزه ایران به خوبی می‌تواند خدمات و مصالح صادر کند.

قاره آفریقا افزایش سطح بهداشتی، تجهیزات پزشکی و دارو را هم پیگیری می‌کند که در این خصوص ایران نقاط قوت زیادی دارد و می‌تواند نیاز کشورهای قاره آفریقا را به خوبی تأمین کند. از همین رو می‌توان به سرعت صادرات را به قاره آفریقا بخصوص سه کشور کنیا، اوگاندا و زیمبابوه افزایش داد.

در کنار این موارد، فرصت‌های بکری در گردشگری، مواد اولیه، منابع معدنی و محصولات کشاورزی به واسطه اقلیمی که قاره آفریقا دارد، موجود است که فعالان بخش خصوصی و اقتصادی می‌توانند از آن بهره‌مند شوند.

نکته دیگر آنکه قاره آفریقا ذخایر مناسب معدنی در طلا، الماس، بوکسیت و... دارد. بدین جهت ایران می‌تواند از این ظرفیت به خوبی استفاده کند، بخصوص اینکه ما در زنجیره ارزش افزوده صنایع فلزات، مس و فولاد رشد خوبی داشته‌ایم. لذا می‌توان از منابع معدنی کشورهای عنوان شده به خوبی استفاده کرد. قاره آفریقا به‌عنوان یک گنج مخفی مورد توجه کشورهای فعال در حوزه اقتصادی قرار دارد، اما ایران سال‌ها از این فضا برخلاف شباهت‌ها و ارتباط نزدیک فرهنگی و سیاسی بویژه در زمینه تحریم‌ها غفلت کرده است.

آیا کشورهای آفریقایی تمایلی به همکاری با ایران و بخش خصوصی دارند؟
پیمان‌پاک: بله، آنها خواهان افزایش همکاری‌های اقتصادی با ایران هستند و عمده دلیل آن پتانسیل کشورمان و سابقه خوب همکاری‌های گذشته در بحث سدسازی، ساختمان‌سازی (ساختمان مجلس جیبوتی توسط دو شرکت ایرانی ساخته شد) و راه‌سازی است. قطعاً با حمایت دولت دو کشور و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم می‌توان پروژه‌های ساختمان‌سازی و عمرانی خوبی را تعریف کرد و شرکت‌های متخصص ایرانی نسبت به صادرات خدمات فنی و مهندسی، ارسال مصالح ساختمانی، جاده‌سازی، سدسازی و نیروگاه‌سازی اقدام کنند.

در اجلاس غرب آفریقا که سال گذشته برگزار شد، توافقاتی بالغ بر ۲ میلیارد دلار شامل صادرات خودرو، خدمات تعمیرات کشتی، ‌رسیدگی به ناوگان دریایی، ‌ساختمان‌سازی و هتل‌سازی امضا شد. از آنجا که تجارت با قاره آفریقا از طریق بخش خصوصی انجام می‌شود، این ‌بخش به دنبال منفعت است و سوبسیدی پرداخت یا دریافت نمی‌کند، به همین دلیل از هر فرصتی برای درآمدزایی بیشتر بهره‌مند می‌شود. بر همین اساس تجارت با قاره آفریقا برای ایران ارزآوری دارد. از سوی دیگر تهاتر کالایی نیز از راهکارهایی است که به کشور برای تأمین مواد اولیه و نیازهای وارداتی کمک می‌کند.

رئیس‌جمهور در این سفر چه موضوعی را پیگیری کردند و چه توافق‌هایی با کنیا حاصل شد؟
پیمان‌پاک: هدف رئیس‌جمهور از سفر به سه کشور کنیا، اوگاندا و زیمبابوه این بود که باب جدیدی از همکاری‌های مشترک اقتصادی و تجاری با قاره آفریقا آغاز شود و همچنین در تبادلات تجاری شاهد جهش اعداد باشیم. کنیا دروازه شرق آفریقا است و بندر «مومباسا»ی این کشور یکی از فعال‌ترین و بزرگ‌ترین بنادر شرق قاره آفریقا است. طی یک سال گذشته سعی شد خط منظم مستقیم کشتیرانی از بندرعباس تا بندر مومباسا داشته باشیم. حال در سفر رئیس‌جمهور تأکید شد این خط توسعه پیدا کند. بحث توسعه همکاری و مشارکت در حوزه کشاورزی هم مورد توافق طرفین قرار گرفت.

بر این اساس در کشت فراسرزمینی، واردات یکسری محصولات مربوط به شیلات و پروتئینی توافق‌های خوبی صورت گرفته است. صادرات ماشین‌آلات و تجهیزات مکانیزاسیون کشاورزی، آموزش آنها و انتقال دانش فنی در این حوزه، مطرح شد. ایران در مورد دارو، تجهیزات پزشکی، محصولات دانش‌بنیان در کشور کنیا کارهای بزرگی انجام داده است که به رئیس‌جمهور اعلام شد. ۴۰ محصول دانش‌بنیان ایران در کنیا ثبت شده و در حال توسعه است.

همچنین در سفر سه روزه رئیس‌جمهور در مورد ساخت خطوط تولید ماشین‌آلات و تجهیزات مانند وانت توافق‌های حاصل شد، لذا این امر ظرفیت خوبی است که ضمن استفاده از بازار کنیا بتوانیم به بازار سایر کشورهای قاره آفریقا دست پیدا کنیم. در خصوص صادرات محصولات پتروشیمی و قیر نیز مذاکرات خوبی صورت گرفته و این کشور به دنبال خرید محصولات یاد شده از ایران است. قرار شده است بخشی از کالاها به صورت تهاتر مورد تجارت قرار گیرد، به نحوی که ایران بتواند نیازهای خود مانند چای و قهوه را در قبال صادرات برخی از کالاها تهاتر کند. افزایش ۱۰ برابری تجارت با کنیا مدنظر قرار گرفته است.

در مورد همکاری با کشور اوگاندا چه مذاکراتی صورت گرفت و آیا این سفر نتیجه‌بخش بوده است؟
پیمان‌پاک: در این کشور مهم‌ترین مبحث کشاورزی بود چراکه اوگاندا به منابع غنی آب دسترسی دارد. ایران (بخش خصوصی) در حوزه کشت فراسرزمینی اقدامات متعددی را در این کشور انجام داده بود که گزارش‌های آن به رئیس‌جمهور ارائه شد.

اکنون ۴ هزار هکتار در حال کشت است که قرار است چندین برابر شود. ایران بیش از ۱۰ میلیارد دلار نهاده کشاورزی و مواد اولیه وارد می‌کند لذا می‌توان از ظرفیت کشور اوگاندا در کشت فراسرزمینی بیشتر استفاده کرد تا محصولات کشاورزی مورد نیاز از این طریق و با قیمت مناسب‌تر وارد ایران شود.

این امر سبب تضمین امنیت غذایی برای کشور خواهد شد. کشورهای توسعه یافته نیز چنین مقوله‌ای را دنبال می‌کنند لذا اکنون بهترین فرصت است که با کشت فراسرزمینی امنیت غذایی کشور را تأمین کنیم. در این خصوص نیز رئیس‌جمهور تأکیدات زیادی داشت و از فعالان اقتصادی خواست با جدیت در این حوزه ورود کنند.

همکاری با کشور زیمبابوه چگونه دنبال خواهد شد و آیا با این کشور که مورد تحریم غرب است می‌توان همکاری‌های مناسب اقتصادی داشت؟
پیمان‌پاک: این کشور ظرفیت معدنی قابل توجهی دارد که می‌توان به خوبی از این ظرفیت استفاده کرد. در گذشته فعالیت‌های مشترکی در قاره آفریقا داشتیم (مانند معدن بوکسیت در گینه) اما هیچ زمان جدی گرفته نشد.

بر این اساس در سفر رئیس‌جمهور به زیمبابوه توافقات در حوزه معدن صورت گرفت. همچنین موافقتنامه در حوزه مونتاژ تراکتور که زیرساخت‌های آن فراهم است، امضا شد و قرار است از این کشور صادرات تراکتور به جنوب آفریقا داشته باشیم.

فعال‌سازی خط تولید توتون و تنباکو هم در دستور کار قرار گرفت؛ سال‌ها درباره این موضوع صحبت می‌شد اما هیچ زمان کاری عملیاتی روی آن انجام نشد، لذا در این حوزه اقدامات گسترده‌ای انجام خواهد شد. در حوزه دارو و کود شیمیایی هم توافقات خوبی صورت گرفت.

در دولت‌های گذشته حجم مبادلات ایران با قاره آفریقا کمتر از ۵۰۰ میلیون دلار بود، اما سال گذشته دولت سیزدهم توانست این عدد را به یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار برساند. بر این اساس بیش از یک میلیارد دلار صادرات ایران و ۲۰۰ میلیون دلار واردات از قاره آفریقا بوده است. لذا برای حفظ این کشورها باید به دنبال توزان تجاری هم باشیم. قابل پیش‌بینی است تا سال ۱۴۰۴ میزان مبادلات تجاری ایران و قاره آفریقا به حداقل ۳ میلیارد دلار برسد. یعنی نسبت به حجم آن در دولت گذشته حداقل ۶ برابر خواهد شد.