می شود به رهبران همه کشورهای عربی ناسزا گفت اما انصافا نمی شود برخی از کارهای مهم و اساسی آنها را نادیده گرفت؛ یکی از همین کارهای تحسین برانگیز، تاسیس شبکه تلویزیونی « الجزیره» قطر است.

قطر تا اواسط دهه ۱۳۷۰ شمسی، در معادلات سیاسی خاورمیانه، عددی به حساب نمی آمد. حکومت « شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی» که علیه پدرش کودتا کرده بود، در افکار و انظار عمومی نیز اعتباری نداشت. تنها چیزی که به ذهن او رسید و هیچکدام از حکومت های عربی خاورمیانه توان درک آن را نداشتند، قدرت بهره گیری درست از رسانه برای تقویت نفوذ سیاسی و اعتبار ملی بود.

 از اینرو، در آبان ۱۳۷۵ (اول نوامبر۱۹۹۶) یکصد و پنجاه میلیون دلار هزینه کرد و یک شبکه تلویزیونی با عنوان «الجزیره» راه انداخت. بهترین نویسندگان، خبرنگاران، عکاسان، فیلم سازان و مجریان عرب زبان را از سراسر دنیا جذب کرد. حتی بسیاری از کارکنان «بی بی سی عربی» که زمانی به او فحش می دادند و مسخره می کردند را نیز، به استخدام درآورد.

 «الجزیره» در شروع کار، یک سیاست خبری حرفه ای و مستقلی را در پیش گرفت. این استقلال البته علیه منافع ملی کشورش نبود اما یکسره هم در خدمت پروپاگاندای سیاسی حکومت قرار نداشت. برای بسیاری از حکومت های خاورمیانه سخت بود که باور کنند، یک شبکه تلویزیونی مستقر در یک کشور عربی، گاهی می تواند سیاست های رسمی حکومت آن کشور را نقد کند اما این واقعیتی بود که در «الجزیره» به وقوع پیوست.

 شبکه تلویزیونی الجزیره بزودی نشان داد که قدرت ملی صرفا در وسعت جغرافیایی، چاههای نفت و گاز و تعداد ارتش و نفرات نیست. نمایندگی های خبری، در کشورهای قدرتمند عربی راه انداخت و شروع کرد به اخذ و تحلیل رویدادهای خاورمیانه؛ وانمایی مسائل پیچیده ای در درون جوامع عربی که رسانه های غربی توان فهمیدن و رسانه های داخلی، جرات انعکاس آنرا نداشتند.

 همه رویدادهای مهم خاورمیانه از جنگ افغانستان و عراق گرفته تا درگیرهای لبنان را بدون کم و کاست و با دقت و وسواس، زیر پوشش خبری گرفت. به طوریکه حدود ۷۰ درصد از مخاطبان شبکه های خبری در کشورهای عرب زبان را به خود جذب کرد و به یک چالش جدی امنیتی برای رژیم های بی ثبات خاورمیانه تبدیل شد.

 در ابتد، طبق عادت مالوف، ا از سوی رسانه های بی شمار رسمی در عربستان، مصر، لیبی، عراق، امارات و غیره… مورد اتهام و حمله قرار گرفت. حتی به خاطر پخش مصاحبه هایی از گروههای معارض خاورمیانه، سیاست آنرا انگلیسی، سلفی گرا و تفرقه انگیز خواندند. آمریکا که درگیر جنگ با طالبان و القاعده و سپس داعش بود، آنرا یک شبکه حامی تروریسم می خواند اما به تدریج هم کشورهای عربی و هم کشورهای غربی پذیرفتند که «شبکه الجزیره» را باید به عنوان یک« بازیگر منطقه ای» حتی مستقل از دولت قطر، به رسمیت شناخت. در ماجرای بهار عربی، خیلی از سران رژیم های عرب زبان، بقاء و زوال خودشان را به رویکرد خبری تحلیلی الجزیره، متصل می دانستند

 این شبکه که با ۵۰۰ نفر نیرو و یک فقره وام دریافتی کار خود را شروع کرده بود، اکنون در حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، ورزشی و سرگرمی به چندین زبان زنده دنیا، برنامه پخش می کند. بسیار از شرکت های تجاری بزرگ دنیا در صف پخش رپورتاژ خبری و آگهی های بازرگانی از تلویزیون الجزیره، قرار دارند و شاید تنها تلویزیون بین المللی در خاور میانه است که می تواند ادعا کند، وابستگی ما به حکومتش ندارد.

 خلاصه بسیاری از رهبران و رژیم های خاور میانه مثل صدام مبارک و قذافی که با شیخ حمد فالوده نمی خوردند، اکنون رفته اند اما آل ثانی و شبکه الجزیره باقی مانده است. حتی بن سلمان حاکم عربستان نیز چشمش به الجزیره است که مبادا خبری ناگهانی و بادی ناموافق از سویاین شبکه، به سقوط ارزش سهام غول نفتی آارامکو منجر شود و بسیاری از حکومت های دیگر، به الجزیره باج می دهند که در میانه بحرانهای ناگهانی، پاپیچ آنها نشود.

اغراق نیست اگر بگویم که تصویر امروز کل خاورمیانه و حتی تصویر کشور ما، نزد رسانه ها و افکار عمومی غرب، تا حد زیادی همان تصویری است که شبکه الجزیره می سازد. رویدادهای خبری ایران، ابتدا توسط الجزیره مخابره می شود و سپس توسط انگلیسی زبان ها در رسانه های اروپایی و آمریکایی ترجمه و منتشر می شود و در نهایت، توسط مترجمان ایرانی به زبان فارسی ترجمه و به عنوان خبر و تحلیل به خورد مردم ایران داده می شود. شاید بسیاری از برداشت های نادرست غرب از جامعه و حکومت ایران، تصویر کج و معجوج است که الجزیره ترسیم و ترویج می کند و البته توسط برخی رفتارهای نامتعارف داخلی، باور پذیر تر می شود. خلاصه بخواهیم یا نخواهیم، اکنون الجزیزه واسطه رسانه ای خاورمیانه و غرب است

فعلا فرصت مقایسه شبکه الجزیره با صدا و سیمای ۸۰ هزار نفری ایران با بودجه سالانه هزار و ۸۰۰ میلیارد تومانی نیست اما در مجموع، تجربه تاسیس «الجزیره» ثابت می کند که تشکیل رسانه های قدرتمند، حتی اگر نامنطبق با تبلیغات رسمی یک کشور نباشند، بازهم نوعا، عامل اقتدار و اعتبار ملی و بین المللی آن کشور خواهند بود.

در حکومت قطر هم به عنوان یک رژیم بی اعتماد خاورمیانه ای، حتما این تصور وجود داشت که برخی خبرنگان، قلم به مزد و خریدنی هستند اما اگر این همه نویسنده و هنرمند و خبرنگار، خریدنی بود؟ خود خریدار آن شدند و آنان را طعمه دشمنان خود نکردند

برندی به نام شبکه الجزیره

تلویزیون الجزیره، نخستین کانال ماهواره‌ای عربی متعلق به کشور قطر است که در سال ۱۹۹۶ کار خود را با دریافت سرمایه‌ای به مبلغ ۱۵۰‌میلیون دلار آمریکا از امیر قطر شروع کرد. بسیاری از کارکنان این کانال از بی‌بی‌سی عربی استخدام شدند. در واقع تعطیلی بخش عربی بی‌بی‌سی در آن زمان باعث شد خبرنگاران و گزارشگران عرب آن رسانه به شبکه الجزیره جذب شوند. این امر باعث شد عده‌ای این شبهه را مطرح کنند که شبکه الجزیره توسط بی‌بی‌سی تاسیس شده، درحالی‌که الجزیره شبکه‌ای مستقل است

این شبکه تلویزیونی در حال حاضر با کسب بیش از۵۰‌میلیون بیننده عرب زبان در سراسر جهان (۷۶‌درصد مردم عرب زبان جهان) به رقیبی برای شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی مبدل شده است. تلویزیون الجزیره که با پخش برنامه و خبر به‌صورت ۲۴ساعته، سی‌ان‌ان دنیای عرب به‌شمار می‌آید برخلاف ابعاد و وسعت کم خود به شهرت بسیاری دست یافته است. تلویزیون الجزیره مدعی است که تنها شبکه تلویزیونی مستقل از نظر سیاسی در خاورمیانه است و به پوشش تمامی نظریات، بدون غرض‌ورزی و با رعایت امانت در بیان واقعیت می‌پردازد.

تاریخچه برند

«شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی» پس از انجام کودتا علیه پدرش و احراز مقام امیری قطر، شبکه تلویزیونی الجزیره را در اول نوامبر سال ۱۹۹۶ (آبان ۱۳۷۵) با تخصیص میلیون‌ها دلار تاسیس کرد. هدف امیر قطر از این اقدام شناساندن کشور کوچک قطر در جهان و ایفای نقشی بزرگ توسط این کشور در دنیای رسانه‌ای بود. وی همچنین در نظر داشت با این عمل عربستان سعودی کشور همسایه و رقیب خود را تضعیف کند.

منبع موثق اطلاعات

امروزه این برند خبری با بیش از ۳۰ دفتر و صدها خبرنگار در سراسر جهان تبدیل به نامی جهانی شده، به طوری که مردم، دولت‌ها و تصمیم گیرندگان در سطح جهان نمی‌توانند آن را نادیده بگیرند. در جریان جنگ افغانستان، این کانال به‌صورت ۲۴ ساعته اخبار جنگ را پوشش می‌داد. همچنین دفتر الجزیره در کابل در جریان این جنگ همانند تخریب دفتر این کانال در بغداد در جریان جنگ عراق توسط نیروهایی آمریکایی بمباران شد. بسیاری از مردم جهان به الجزیره به‌عنوان یک منبع موثق اطلاعات نسبت به کانال‌های خبری دیگر می‌نگرند، در نتیجه این شبکه از پربیننده‌ترین کانال‌های خبری در خاورمیانه محسوب می‌شود.

کانال‌های متعدد تلویزیونی

الجزیره کانال‌های متعدد خاص تلویزیونی را علاوه بر کانال اخبار به‌ کار گرفته ‌است. این کانال‌ها شامل یک کانال زبان انگلیسی که در نوامبر سال ۲۰۰۶ تاسیس شد، کانال مستند الجزیره، کانال ورزشی الجزیره، یک کانال عمومی ورزشی به زبان عربی، پخش زنده الجزیره که همایش‌ها را در زمان واقعی خود بدون هیچ‌گونه ویرایش یا اعمال نظر پخش می‌کند و همچنین یک کانال تلویزیونی برای کودکان است که سرمایه آن متعلق به موسسه توسعه جامعه، علوم و آموزش قطر است.

همچنین این شبکه درصدد راه‌اندازی یک کانال موسیقی و یک روزنامه بین‌المللی است. برنامه‌های این کانال تلویزیونی به‌صورت آنلاین از طریق وبسایت نیز قابل مشاهده است. بخش عمده برنامه‌های شبکه الجزیره به اخبار، گزارش‌های خبری و تفسیر و مصاحبه در زمینه‌های سیاسی اختصاص دارد. اما گزارش‌های اقتصادی، بازرگانی، فرهنگی، هنری و بهداشتی نیز در برنامه‌های آن گنجانده می‌شود.

تبلیغات هدفمند

با تاسیس شبکه پرنفوذ الجزیره عربی و همچنین شبکه جهانی انگلیسی زبان؛ الجزیره قدرت نرم خود را در صحنه جهانی تقویت کرد این کانال توسط گزارشگران مختلف، سیاستگذاران و مدیران در سراسر دنیا به جهت پیگیری اخبار سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی دیده می‌شود و حیطه گسترده‌ای از نظر بیننده دارد. بنابراین شرکت‌های مختلفی تمایل به تبلیغ در این کانال دارند و سفارشات بی‌شماری جهت تبلیغ در این کانال تلویزیونی به دست مدیران تبلیغات آنها می‌رسد.

قطر با راه‌اندازی الجزیره ورزشی در بخش‌های تجاری و پخش انحصاری مسابقات فوتبال و دیگر رویدادهای ورزشی جهان به جمع مدعیان جهانی پیوست و به عنوان اولین شبکه ورزشی عربی در جهان تبدیل شد.با گسترش بخش ورزشی انگلیسی نیز این شبکه به برندی جهانی و بین‌المللی در انعکاس اخبار ورزشی جهان تبدیل شد.

منبع: کارخانه دار